Brick Valley

Ruud van Kolfschooten

Contact

<p><strong>Brick Valley: onderzoek naar waterstof als energiedrager</strong></p><p><strong>Vier baksteenfabrikanten met zes fabrieken in het gebied ’t Gelderse Eiland ten zuiden van Zevenaar werken sinds 2020 samen als collectief Brick Valley aan het verduurzamen van de productie van bakstenen. Het doel is de kooldioxide(CO<sub>2</sub>)-uitstoot in 2030 met de helft te verminderen ten opzichte van het startjaar én om in 2050 CO<sub>2</sub>-neutraal te produceren. Er wordt gewerkt aan een gezamenlijke, klimaatneutrale energievoorziening. Onderzocht wordt hoe waterstof als energiedrager daarin een belangrijke rol kan spelen.</strong></p><p>Baksteenproducenten Caprice, Rodruza, Vandersanden en Wienerberger besloten in 2020 in de regio ’t Gelders Eiland nauw te gaan samenwerken om de baksteenindustrie ‘toekomstbestendig’ te maken. Met andere woorden: de CO<sub>2</sub>-uitstoot van 130.000 ton per jaar in 2020 terug te brengen naar 65.000 ton in 2030 en naar nul in 2050. Dat gebeurt onder de naam Brick Valley, aangezien langs de Nederrijn en de Waal<span style="color:red;">&nbsp;</span>in ’t Gelders Eiland zes steenfabrieken zijn gevestigd op relatief korte afstand van elkaar.</p><p>De productie van bakstenen, zowel metselstenen als straatstenen, vraagt veel energie. De ovens waarin de stenen worden gebakken moeten heel heet worden gestookt. Dat gebeurt nu<span style="color:red;">&nbsp;</span>met aardgas, daarbij wordt veel CO<sub>2</sub> uitgestoten. Dat is één van de belangrijkste broeikasgassen, die ervoor zorgen dat de temperatuur op aarde te snel stijgt.</p><h2>‘Samen kom je verder’</h2><p>De baksteenfabriekanten willen hun aandeel leveren aan de energietransitie, waarbij het gebruik van fossiele (CO<sub>2</sub>-houdende) brandstoffen, zoals aardgas, worden vervangen door duurzame vormen van energie. Dat dit geen eenvoudige opgave is, was van tevoren duidelijk. Daarom hanteert Brick Valley het adagium ‘Alleen ga je sneller, maar samen kom je verder’.&nbsp;</p><p>Deze samenwerking is gericht op innovatie van de baksteenindustrie met een lokale en collectieve energievoorziening. Brick Valley is daarmee één van de tien Smart Energy Hubs (SEH), die deel uitmaken van het Living Lab Smart Energy Hubs Oost Nederland. De hubs worden namens de provincies Gelderland en Overijssel ondersteund door ontwikkelingsmaatschappij Oost NL. Het living lab stimuleert kennisuitwisseling, het ontwikkelen van standaard-aanpakken en spreekt met het rijk over aanpassing van wet- en regelgeving en financieringsmogelijkheden.</p><h2>Systeemanalyse: elektrificatie levert te weinig op</h2><p>De productie van bakstenen vraagt een hoge temperatuur in de oven, waardoor die niet simpelweg te elektrificeren is. Bovendien blijkt uit onderzoek, dat door elektrificatie niet de verwachte 20 procent CO<sub>2</sub> -afname wordt bereikt, maar ‘slechts’ 5 procent. Daar komen de problemen met het overvolle energienetwerk (netcongestie) nog bij.</p><p>‘Het effect van elektrificatie is één van de vooronderstellingen, die niet bleek te kloppen. Dat werd duidelijk uit de systeemanalyse, die is uitgevoerd’, zegt <strong>Ruud van Kolfschooten. Hij is sinds 2022 als regisseur bij de Smart Energy Hub (SEH) Brick Valley betrokken en begeleidt het veranderingsproces dat tot een duurzame baksteenproductie moet leiden.</strong></p><p>‘Elektrificatie is geen oplossing voor het hele productieproces, maar er zijn wel stukjes van dit proces, die je kunt elektrificeren’, verklaart Van Kolfschooten. ‘Dat doen de fabrikanten ieder voor zich binnen hun eigen fabrieken.’&nbsp;</p><h2>Geen geothermie of biogas</h2><p>Energie ophalen diep uit de aardbodem met behulp van geothermie is ook een optie die weggestreept kan worden, zo blijkt eveneens uit de systeemanalyse. ‘Geothermie is onmogelijk in dit gebied tussen de rivieren’, verklaart Van Kolfschoten. Het gebruik van biogas is ook bekeken. Dat heeft tot nu toe niet tot een werkbare oplossing geleid.</p><h2>Alternatieve energiebron</h2><p>Zo bleef waterstof (H<sub>2</sub>) als alternatieve energiebron over. ‘Bij het doorrekenen van de businesscase blijkt het gebruik van waterstof als brandstof tien keer duurder te zijn dan de huidige brandstofkosten’, meldt Van Kolfschooten. ‘Toch heeft dit de producenten er niet van weerhouden verder onderzoek te laten doen naar de mogelijkheden van waterstof.’&nbsp;</p><h2>H<sub>2</sub>-backbone en groene waterstof</h2><p>De aanleg van de zogenoemde waterstof-backbone, een H<sub>2</sub>-leidingennetwerk van de Eemshaven in Groningen door heel Nederland, is in oktober 2023 van start gegaan. ‘De waterstofbackbone komt wel in de buurt van Zevenaar te liggen, maar we verwachten niet dat voor 2035 door dit netwerk voldoende volume kan worden geleverd’, constateert Van Kolfschooten. ‘Er wordt nu subsidie aangevraagd voor een studie naar de toepassing van groene waterstof, die geïmporteerd wordt uit het buitenland en per schip naar de fabrieken wordt getransporteerd. Op die manier kunnen we het proces versnellen in afwachting van de komst van de waterstofbackbone.’</p><h2>Bakstenen: duurzaam product</h2><p>De baksteenfabrikanten zijn vastberaden over het verduurzamen van hun productieprocessen. ‘Je moet niet vergeten dat een baksteen een heel duurzaam product is’, benadrukt Van Kolfschooten. ‘Een baksteen is gemaakt van klei, een duurzame grondstof en gaat vaak meer dan honderd jaar mee. Bovendien zijn bakstenen circulair.’</p><h2>Lichtere bakstenen</h2><p>Een andere ontwikkeling in de bakstenenproductie is dematerialisatie. Dit betekent dat er wordt gewerkt aan bakstenen, die lichter zijn bijvoorbeeld door een uitsparing. ‘Als je met minder materiaal eenzelfde aantal vierkante meters bakstenen kunt maken, heb je ook minder energie nodig’, redeneert Van Kolfschooten. Hij verwijst naar de bouw-agenda van het rijk, waarbij het de bedoeling is om jaarlijks 100.000 huizen te bouwen. Naast bouwstenen worden er in Brick Valley vooral straatstenen gebakken. Juist die straatstenen moeten met hoge temperaturen gebakken worden om ze slijtvast en sterk te maken.</p><h2>Samenwerking met overheden</h2><p>De vier baksteenproducenten zien niet alleen de noodzaak om samen op te trekken bij de energietransitie, ze werken ook samen met overheden, zoals de gemeente Zevenaar, de provincie Gelderland en het ministerie van Economische Zaken. ‘Dat is essentieel om een gezonde bedrijfsvoering en de concurrentie van het keramisch product te handhaven’, aldus de baksteenproducenten. Delegaties van die verschillende overheden hebben de afgelopen maanden Brick Valley bezocht. Zo was voormalig minister Mickey Adriaanse van Economische Zaken in maart 2024 te gast om zich op de hoogte te stellen van de ontwikkelingen en plannen.</p><h2>Kennis industriële bedrijven</h2><p>De baksteenproducenten behoren tot de industriële bedrijven, die in het Nationaal Programma Verduurzaming Industrie in cluster 6 zijn toegevoegd. Deze bedrijven lopen bij elektrificatie van hun activiteiten aan tegen ontoereikende elektrische infrastructuur (onder meer netcongestie). De deelname van Brick Valley aan het Living Lab Smart Energy Hub Oost-Nederland levert kennis van alternatieve energiebronnen op, in dit geval de toepassing van waterstof, waar ook andere industriële bedrijven hun voordeel mee kunnen doen.</p><h2>Energietransitie: de hype voorbij</h2><p>Eind 2024, begin 2025 moet duidelijk zijn of er voldoende draagvlak is om met groene waterstof aan de gang te gaan. ‘Het gaat om een hele nieuwe manier van produceren. Waterstof gedraagt zich anders dan aardgas’, beklemtoont Van Kolfschooten. ‘In het begin was de energietransitie een hype en dacht iedereen ‘dat doen we even’, maar die tijd is voorbij. Tegelijk is er nog geen sprake van een volwassen markt. Er is veel innovatie nodig, maar dat betekent ook dat er veel charlatans zijn met fantastische ideeën, die bij nader inzien een lege huls blijken te zijn. Je moet het kaf goed van het koren scheiden.’</p><p>Website Brick Valley: <a href="https://brickvalley.nl/" target="_blank" rel="noopener noreferrer nofollow">https://brickvalley.nl/</a></p><p>&nbsp;</p><p>&nbsp;</p><p>&nbsp;</p>

Locatie: Omgeving Zevenaar en Lingewaard 

Brick Valley.png

<p>Brick Valley: onderzoek naar waterstof als energiedrager</p>