Placeholder 600x400.png

Harderwijk

Lorentz

Thomas Pesiwarissa

<h2>SEH Lorentz III: van meten en weten naar praktische afspraken</h2><p><strong>22 Bedrijven op bedrijventerrein Lorentz III, waaronder negen grootverbruikers als het om elektriciteit gaat, steken in juni 2023 de koppen bij elkaar om de eerste stappen op weg naar een Smart Energy Hub te zetten. Het gaat om bedrijven met totaal verschillende belangen: ondernemers met een ruim energiecontract en bedrijven die willen uitbreiden of nieuw bouwen, maar dat niet kunnen door netcongestie. De eerste stap is het plaatsen van meetapparatuur bij elk bedrijf.&nbsp;</strong></p><p>De verkoop van bouwkavels in de derde fase van het al langer bestaande bedrijventerrein Lorentz ten noordoosten van Harderwijk gaat vanaf 2018 goed lopen. Vanwege nieuwe wet- en regelgeving worden de nieuwe bedrijfspanden aardgasvrij gebouwd. Enkele oudere bedrijfspanden hebben nog wel een aardgasaansluiting. De Bedrijvenkring Harderwijk (BKH) ziet de problemen met de energievoorziening vanwege capaciteitsproblemen op het elektriciteitsnet op bedrijventerrein Lorentz III daarna snel opdoemen.</p><h3>Oprichting Smart Energy Hub</h3><p>‘Het idee was flink te bouwen. Er worden heel wat kavels verkocht, maar dan blijkt dat nieuwe bedrijven geen of onvoldoende stroom kunnen krijgen vanwege netcongestie’, vertelt Thomas Pesiwarissa. Hij is sinds november 2022 als regisseur van de beoogde Smart Energy Hub (SEH) betrokken bij de ontwikkeling van Lorentz III. ‘Het project is een samenwerking van bedrijven, de BKH, de gemeente Harderwijk, de Provincie Gelderland en netbeheerder Liander. Gezamenlijk wordt onderzocht hoe de bedrijven duurzame energie lokaal kunnen opwekken, opslaan en verbruiken. In eerste instantie gaat het om elektriciteit en in een later stadium wellicht ook andere vormen van energie.’</p><p>SEH Lorentz III is één van de tien hubs, die deel uitmaken van het Living Lab Smart Energy Hubs Oost Nederland. Een SEH richt zich op lokale en collectieve energievoorziening. De hubs worden namens de provincies Gelderland en Overijssel ondersteund door Oost NL. Het living lab stimuleert kennisuitwisseling, het ontwikkelen van standaard-aanpakken en spreekt met het rijk over aanpassing van wet- en regelgeving en financieringsmogelijkheden.</p><h3>Grote energievraag</h3><p>Eén van de bedrijven heeft een nieuwe kavel gekocht op Lorentz III en is al volop aan het bouwen, wanneer de drukte op het energienet (netcongestie) roet in het eten gooit. Dit productiebedrijf heeft veel energie nodig. Het in aanbouw zijnde pand wordt zo veel mogelijk duurzaam gebouwd en krijgt een dak vol zonnepanelen. ‘Maar de energie, die met de zonnepanelen wordt opgewekt, is niet genoeg om het hele jaar te kunnen produceren’, zegt Pesiwarissa.&nbsp;</p><p>Wat doe je dan als ondernemer? De bouw stil leggen? ‘Het bedrijf heeft besloten door te gaan met de nieuwbouw en tegelijkertijd te werken aan verschillende oplossingen voor de energievoorziening. Het bedrijf ziet deelname aan de Smart Energy Hub als één van de mogelijke manieren om de bedrijfsvoering energiezuinig en duurzaam te maken.’</p><h3>Brede verkenning Lorentz</h3><p>Regisseur Pesiwarissa begint eind 2022 met een brede verkenning op het gehele bedrijventerrein Lorentz. Hij spreekt ondernemers, en andere belangrijke stakeholders, zoals de gemeente en de netbeheerder. De ondernemers vraagt hij hoe ze hun energiehuishouding hebben ingericht en naar hun toekomstplannen. Alles overziend is de urgentie op Lorentz III het hoogst: daar zijn bedrijven aan het bouwen en staan kavels te koop, terwijl er geen stroom geleverd kan worden. Daarom wordt de focus gericht op de ontwikkeling van een Smart Energy Hub op Lorentz III. Dit besluit wordt genomen in samenspraak met BKH, de gemeente Harderwijk, de provincie Gelderland, ontwikkelingsmaatschappij Oost NL en de Regionale Energie Strategie(RES)-regio Noord-Veluwe.</p><h3>Extra tegenvaller door stikstofcrisis</h3><p>Een extra tegenvaller dient zich aan tijdens de brede verkenning (november 2022-maart 2023): netbeheerders Liander (middenspanning) en TenneT (hoogspanning) laten weten dat de aangekondigde uitbreiding van Onderstation Harderwijk voor onbepaalde tijd is uitgesteld. De verbouwing van het onderstation kan niet doorgaan vanwege de stikstofcrisis. De bedoeling was begin 2023 te starten met de uitbreiding, na een jaar zou een deel van de uitbreiding gereed zijn. De uitbreiding van het onderstation gaat in het voorjaar van 2024 van start. De verwachting is dat de volledige uitbreiding pas in 2029 klaar is.</p><h3>Verschillende belangen bij elkaar brengen</h3><p>Het uitstel van de uitbreiding van het onderstation zorgt in eerste instantie voor onrust op Lorentz III, maar draagt ook bij aan het inzicht bij ondernemers en andere partijen dat samenwerking via een SEH nodig is. ‘Er spelen heel verschillende belangen. Een aantal grote bedrijven, die een stevige aansluiting op het net hebben en grote contracten hebben afgesloten met de netbeheerder, heeft nog geen problemen met hun energievoorziening. Terwijl andere ondernemers niet kunnen uitbreiden of nieuw bouwen’, verklaart Pesiwarissa. ‘Na een aantal goede gesprekken zien de ondernemers in dat een collectieve aanpak van de energievoorziening, waarbij bedrijven onderling elektriciteit uitwisselen, voor iedereen voordelen kan hebben.’</p><h3>Bewustwording en bouwen aan samenwerking</h3><p>Tijden veranderen. Dat netbeheerders geen stroom kunnen leveren, was een aantal jaren geleden nog ondenkbaar. Nu moeten ondernemers nadenken over hun energievoorziening. ‘Bedrijven, die op dit moment geen problemen hebben, beseffen zo langzamerhand, dat dit kan veranderen. Bijvoorbeeld als je op den duur wil gaan uitbreiden’, zegt Pesiwarissa. Hij noemt het een proces van bewustwording, waar hij als regisseur aan werkt.&nbsp;</p><h3>Elektriciteit leveren aan buurbedrijven</h3><p>Bewustwording is één route. ‘De tweede route is dat deze situatie voor bedrijven, die meer dan genoeg energie opwekken of ruim voldoende capaciteit op het net hebben, kansen biedt om elektriciteit te leveren aan buurbedrijven of netcapaciteit beschikbaar te stellen aan de buren’, vertelt Pesiwarissa. Via een SEH kunnen ondernemers namelijk onderling, tegen betaling, energie uitwisselen en afspraken maken over wanneer welk bedrijf gebruik maakt van de netcapaciteit.</p><p>Een ondernemer met zonnepanelen op het dak van zijn bedrijf kan bijvoorbeeld deze duurzaam opgewekte elektriciteit aan een buurbedrijf leveren tegen een reële vergoeding. Daarmee is het buurbedrijf geholpen en hoeft de ondernemer zijn zonnepanelen niet uit te zetten als er sprake is van netcongestie bij het leveren van elektriciteit aan het net. Pesiwarissa: ‘Er zijn dus financiële voordelen op het gebied van de continuïteit van de bedrijfsvoering, maar het is niet zo dat deelname aan een Smart Energy Hub gezien moet worden als een verdienmodel. Gelukkig zijn ondernemers zich daarvan bewust. Het doel is zo duurzaam en efficiënt mogelijk op lokaal niveau om te gaan met energie en netcapaciteit.’</p><h3>Informatie inzamelen</h3><p>Na de brede verkenning is er 2023 een groep van 22 grote en kleine bedrijven, die willen deelnemen aan de ontwikkeling van een SEH. Na de kick-off van Lorentz III in juni 2023 wordt elk bedrijf bezocht. Het doel is enerzijds technische informatie te verzamelen, die het mogelijk maakt meetapparatuur bij elk bedrijf te plaatsen. Anderzijds worden de ontwikkelingen en plannen op het gebied van energiegebruik per bedrijf in kaart gebracht.</p><h3>Grootgebruikers en kleingebruikers</h3><p>Om direct data te verzamelen en een eerste stap te zetten richting een energiemanagementsysteem (EMS) wordt besloten bij alle deelnemers meetapparatuur te plaatsen. De meetfase loopt van december 2023 tot juni 2024, zodat een goed beeld ontstaat van de seizoensinvloeden op de meetprofielen.</p><p>Hoewel volgens de huidige wet- en regelgeving vooralsnog alleen de negen grootverbruikers in aanmerking komen voor een groepscontract, zijn ook de kleinverbruikers aangehaakt.</p><p>Deze bedrijven zien deelname aan de SEH als een mooie kans om (meer) inzicht te krijgen in hun eigen energiehuishouding en om wellicht op een andere manier te profiteren van een lokaal energiesysteem. Bijvoorbeeld door lokaal opgewekte, duurzame energie in te kopen.</p><h3>Kink in de kabel</h3><p>Het proces van het plaatsen van de meetapparatuur verloopt stroever dan verwacht door technische en organisatorische problemen. Door deze kink in de kabel wordt de meetfase met een aantal maanden verlengd en wordt besloten ook gebruik te maken van historische meetgegevens. Dat kan door bij meetbedrijven, die voor Liander het energieverbruik van grootverbruikers vastleggen, kwartierstaten op te vragen.&nbsp;</p><p>‘Door de stroef verlopende meetfase, heb ik voor een plan B gekozen’, meldt Pesiwarissa. ‘Als we de kwartierwaarden van de grootverbruikers hebben, kunnen we die samen met de reeds verzamelde data analyseren. Deze basisanalyse moet in de zomer van 2024 klaar zijn, zodat we in september de bevindingen met de deelnemers kunnen delen.’</p><h3>Vervolgstappen bespreken</h3><p>De analyse van de meetgegevens per bedrijf geeft aan voor welke partijen het zinvol is samenwerking aan te gaan op het gebied van uitwisseling van energie. In eerste instantie gaat het vooral om elektriciteit en bijvoorbeeld batterijen voor opslag. Twee bedrijven onderzoeken de mogelijkheden voor opslag al. Onderzoek naar andere vormen van energie(dragers), zoals warmte en gas, volgt wellicht in een later stadium. Pesiwarissa: ‘Wat we in feite onderzoeken, is hoe we energieopwekking, energieopslag en energieverbruik binnen bedrijven (achter de meter), maar ook in het gebied (voor de meter) zo optimaal mogelijk kunnen inrichten.’</p><p>Tevens dient er een systeem te komen dat de energiestromen registreert en aanstuurt.&nbsp;</p><h3>EMS en handelsplatform</h3><p>‘We verwachten dat er een op maat gemaakt Energy Management Systeem (EMS) nodig is, met een verrekenmodel’ en eventueel een energiehandelsplatform, zegt Pesiwarissa. ‘Als buurman A aan buurman B elektriciteit gaat leveren, moet daar een reële prijs voor worden betaald.’ Daar moeten specifieke afspraken (contracten) voor komen om de uitwisseling van energie ook juridisch goed te regelen.</p><h3>Weer grip op proces</h3><p>Regisseur Pesiwarissa ging van start met een groep enthousiaste ondernemers, maar zag die spirit tijdelijk wegzakken door het stroeve verloop van het plaatsen van de meetapparatuur. ‘Daar waren voor sommige ondernemers meer kosten aan verbonden, dan van tevoren was voorzien, waardoor enkele ondernemers afhaakten. We hebben nu weer meer grip op het proces, waardoor ondernemers weten wanneer we de resultaten van de analyse kunnen verwachten. Je ziet dat ondernemers daardoor weer enthousiast worden en aanhaken.’</p><h3>Lokale, collectieve energievoorziening</h3><p>Ook door ontwikkelingen in de energietransitie en de steeds verdergaande wet- en regelgeving, zoals voor het elektrificeren van vervoer, zien ondernemers dat een lokale, collectieve energievoorziening voordelen heeft. ‘Voor een transportbedrijf op Lorentz III is dat reden na te denken over hoe het op den duur zijn vrachtwagens het beste kan opladen. Met een paar laadpalen voor eigen gebruik of via een laadplein waar ook anderen gebruik van kunnen maken.’</p><h3>Lessons learned</h3><p>Lees ook het artikel: <a href="https://www.smartenergyhubs.eu/news/lesson-learned-duidelijke-afspraken-cruciaal">Lesson learned: duidelijke afspraken cruciaal&nbsp;</a>met <i>lessons learned</i>.&nbsp;</p>