TPN-West

Marieke Butterhoff

Contact

<h2>SEH Binnenhaven TPN-West: slim koppelen van elektriciteit, warmte en waterstof</h2><p>Bedrijventerrein Trade Port Nijmegen West is één van de grootste binnenstedelijke bedrijventerreinen in Nederland. Marieke Butterhoff werkt als regisseur van de smart energy hub TPN-West aan het ontwikkelen van een lokaal, decentraal en flexibel energiesysteem. Met als doel dat bedrijven over een betrouwbare en betaalbare energievoorziening blijven beschikken door het elektriciteitsnet, warmtenetwerken, het gasnet en waterstofsystemen slim te koppelen. Ook in tijden van netcongestie en andere energievraagstukken.</p><p>Vijftien partijen hebben op 4 april 2024 de intentieovereenkomst getekend voor het verwezenlijken van de smart energy hub (SEH) Binnenhaven TPN-West. Acht bedrijven aan de binnenhaven hebben een Energieplan gemaakt. Ze zijn in samenwerking met energieleverancier Engie, afvalenergiebedrijf ARN, Liander en HAN University of Sciences, aan de slag om de beschikbare energie in de vorm van lokaal en duurzaam opgewekte elektriciteit, warmte, gas en in de toekomst waterstof op een intelligente manier zo efficiënt mogelijk voor de bedrijven beschikbaar te maken.&nbsp;</p><p>SEH Binnenhaven TPN-West is één van de tien hubs, die deel uitmaken van het Living Lab Smart Energy Hubs Oost Nederland. De hubs worden namens de provincies Gelderland en Overijssel ondersteund door Oost NL. Het living lab stimuleert kennisuitwisseling, het ontwikkelen van standaard-aanpakken en spreekt met het rijk over aanpassing van wet- en regelgeving en financieringsmogelijkheden.</p><h2>Drie transities tegelijk</h2><p>‘We werken tegelijk aan de aardgastransitie, de elektriciteitstransitie en de mobiliteitstransitie’, zegt Marieke Butterhoff, regisseur van SEH Binnenhaven TPN-West. Ze begon in 2022 als kwartiermaker met het in kaart brengen van de wensen van bedrijven op het gebied van energievoorziening. TPN-West is met circa 450 bedrijven en een oppervlakte van zo’n 100 hectare één van de grootste binnenstedelijke watergebonden bedrijventerreinen in Nederland. Het terrein ligt tussen Nijmegen en Weurt, gemeente Beuningen. Op het terrein zijn ook twee havens te vinden: de Waalhaven en de binnenhaven aan het Maaswaalkanaal.</p><h2>Spaghetti ondergrondse leidingen</h2><p>Als kwartiermaker besteedt Butterhoff het eerste jaar aan een grondige inventarisatie van TPN West. Wat voor bedrijven zijn er gevestigd? Welke bedrijven zijn watergebonden? Hoe ziet de energiehuishouding van bedrijven eruit en wat voor toekomstplannen hebben ze. En niet te vergeten: welke aansluitingen op het energienet zijn er?&nbsp;<br>Daaruit blijkt dat er in de loop van de tijd, door uitbreidingen van het terrein en het elektriciteitsnet, verschillende onderstations en verschillende netwerken lokale netwerken zijn ontstaan. ‘Er is sprake van een ondergrondse spaghetti aan leidingen voor elektriciteitstransport’, constateert Butterhoff. ‘Zo bleek onder meer dat bedrijven die bovengronds buren zijn, niet altijd buren zijn op het ondergrondse leidingnetwerk. Dat is heel belangrijk om te weten waar je wel en niet aan de slag kunt met een SEH.’</p><h2>Metrokaartje, visiedocument en ‘praatplaat</h2><p>Om voor bedrijven zichtbaar te maken hoe het leidingnetwerk eruitziet, overtuigde Butterhoff netbeheerder Liander van de noodzaak een oplossing te bedenken om inzicht te verschaffen in de energetische data van het terrein. Dit heeft geresulteerd in het ‘metrokaartje’ van de typologie van het lokale netwerk. Het metrokaartje geeft inzicht en maakt het mogelijk een technisch ontwerp te maken voor de SEH.&nbsp;<br>Dit metrokaartje is als pilot voor TPN-West ontwikkeld en wordt nu doorontwikkeld op twee andere Smart Energy Hubs binnen het Living Lab Smart Energy Hubs &nbsp;Oost Nederland. Daarna komt het kaartje als instrument beschikbaar voor alle bedrijventerreinen in het Liander verzorgingsgebied. Andere netbeheerders hebben ook al aangegeven deze werkwijze te willen overnemen.</p><h2>Visiedocument</h2><p>De hub-regisseur schreef ook een visiedocument over het ontstaan, de uitdagingen en de toekomstvisie van SEH TPN-West tot en met 2035. Dit om voor alle betrokken partijen de complexiteit van de ontwikkeling en de toekomstrichting van de SEH helder te hebben. Het visiedocument vatte Butterhoff samen in een ‘praatplaat’, een grafische vertaling. ‘Ondernemers hebben niets met een visiedocument. De praatplaat maakt in één oogopslag duidelijk wat er allemaal speelt, dient als discussiestuk en creëert collectief bewustzijn.’</p><h2>Acht bedrijven</h2><p>Als vervolg op het eerste jaar (2022) is besloten met acht bedrijven rond de Binnenhaven op TPN-West, afvalenergiebedrijf ARN, Engie, de HAN en de netbeheerder verder te werken aan een smart energy hub met Butterhoff als regisseur. De omvang van TPN-West met 450 bedrijven is groot. De verwachting is dat op TPN-West op den duur verschillende SEH’s &nbsp;ontstaan. Ook wordt de kans op succes vergroot door klein te beginnen.</p><h2>Energieplan als tussenstap</h2><p>Als tussenstap naar het ontwerp voor de Binnenhavenvan is door acht bedrijven aan de Binnenhaven een energieplan gemaakt. ‘Dat geeft op de hoofdlijn inzicht in de mogelijkheden voor de SEH en laat zien op welke onderdelen er nog nader onderzoek moet worden gedaan om tot een ontwerp van de SEH te komen. Het energieplan draait om vragen als: wat is het gecontracteerd transportvermogen per bedrijfsaansluiting, hoe is het energieverbruik van bedrijven tijdens piekmomenten? Is er ruimte om te schuiven met de energieafname of levering?</p><h2>Slimmer benutten</h2><p>‘Die gegevens heb je nodig om te bedenken hoe je het elektriciteitsnet slimmer kunt benutten’, zegt Butterhoff. ‘We hebben inmiddels te maken met congestie op het hoogspanningsnet en op het middenspanningsnet. Je kunt het vergelijken met files op de snelweg én op de provinciale weg. Het zijn geen permanente files, maar pieken en dalen. Er is dus ruimte als je het net slim benut en wanneer je andere vormen van energie, zoals warmte en waterstof of opslagsystemen in het systeem een rol laat spelen.’<br>Verder heeft het Energieplan opgeleverd dat één van de bedrijven in het gebied, met het verkregen inzicht in haar energieprofiel, nu de mogelijkheid onderzoekt om aan de rand van haar terrein een collectief laadplein te realiseren.</p><h2>Warmteleiding naar Binnenhaven</h2><p>Naast de elektriciteitsvoorziening gaat het bij de SEH Binnenhaven TPN West ook over warmte. Afvalenergiebedrijf ARN in Weurt, ligt nu ook op het bedrijventerrein en is leverancier van warmte. Het bedrijf gaat een warmteleiding aanleggen naar twee bedrijven, die nu nog veel gas gebruiken voor hun productieproces. ‘Deze bedrijven willen circa 90 procent van hun aardgasverbruik vervangen door warmte’, vertelt Butterhoff. ‘De temperatuur van die warmte is niet hoog genoeg, dus moet er bijgestookt worden. Idealiter doe je dat met groene elektriciteit, die wellicht door een vierde bedrijf geleverd kan worden.<br>Voorlopig doen de bedrijven dat met aardgas om het net niet verder te belasten.’</p><h2>Invloed op productieprocessen</h2><p>Het idee voor een SEH klinkt soms simpel, maar de praktijk is weerbarstig, benadrukt Butterhoff. ‘De ontwikkeling van een smart energy hub heeft verstrekkende gevolgen voor ondernemers en bedrijven. Het overschakelen op een andere vorm van energie of het verleggen van de piek in de elektriciteitsvraag grijpt in op productieprocessen. Dat maakt het spannend. Aan de andere kant: zonder slim energiesysteem komt de energielevering in gevaar door het overbelastte netwerk.’&nbsp;<br>De SEH-regisseur vertelt over een ijzergieterij, die graag wil overschakelen van aardgas op waterstof als brandstof. ‘Daarvoor moeten er nieuwe branders in de ovens worden geïnstalleerd. Daar komt bij dat waterstof zich anders gedraagt dan aardgas, dus het productieproces moet opnieuw uitgevonden worden. Alleen bij een bepaalde temperatuur kun je de gewenste kwaliteit ijzer produceren.’</p><h2>Connectie met gemeenten</h2><p>De gemeente Nijmegen is een belangrijke partner in de SEH Binnenhaven TPN West. ‘De gemeente staat zij-aan-zij met de bedrijven. Ze ondersteunt de vorming van de SEH door politiek en maatschappelijk draagvlak te stimuleren voor deze ontwikkeling. Daarnaast helpt ze met vergunningstrajecten en het aanpassen van wettelijke regels, als dat nodig en mogelijk is.’</p><h2>HAN-lectoraat Balanced Energy Systems</h2><p>Het lectoraat Balanced Energy Systems van de HAN, University of Applied Sciences is een andere partij, die Butterhoff ‘aan boord heeft gehaald’. Twee onderzoekers en twaalf studenten hebben in de eerste helft van 2023 onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor uitbreiding van zonne-energie op TPN-West.&nbsp;</p><p>Ook is het lectoraat nauw betrokken bij het ontwerp van de SEH. Butterhoff: ‘De HAN maakt de technische mogelijkheden en onmogelijkheden voor de ondernemers inzichtelijk door de verschillende mogelijkheden in het ontwerp te modelleren op de Smart Grid-tafel.’</p><h2>Technisch ontwerp</h2><p>Het ondertekenen van de intentieovereenkomst is een belangrijke stap, in een lopende ontwikkeling. Na het Energieplan zijn we nu bezig om technisch in te zoomen op wat er wel en wat er niet kan en welke aanpassingen de netbeheerder kan doen om een slimmere uitwisseling van energie mogelijk te maken. Dat mondt uit in het technisch ontwerp voor de SEH.’</p><h2>Groepscontract of plan B</h2><p>Parallel aan het technisch ontwerp wordt er gewerkt aan het uitwerken van een collectief contract, het opstellen van onderlinge leveringscontracten en het oprichten van een energiecoöperatie, bestaande uit de deelnemende partijen. Daarnaast moet er een collectief Energie Management Systeem aangeschaft worden. Dit EMS is het sturingsplatform van de hub.<br><br>Butterhoff verwacht dat eind 2024 duidelijk is of de netbeheerder klaar is voor een groepscontract. ‘We zorgen dat we daar klaar voor zijn. Maar het Gelderse energienetwerk zit in feite op slot, dus we denken ook na over plan B. Hoe we zonder tussenkomst van de netbeheerder op een slimme manier energie kunnen uitwisselen.’</p><h2>Feiten &amp; cijfers</h2><p>SEH Binnenhaven TPN-West: Acht bedrijven rond de binnenhaven op bedrijventerrein TPN-West in Nijmegen werken sinds het najaar van 2023 aan de vorming van een Smart Energy Hub. Dit gebeurt in samenwerking met afvalenergiecentrale ARN, Engie, de HAN University of Applied Sciences, netbeheerder Liander en de gemeente Nijmegen. Het gaat hierbij om een slimme koppeling van het elektriciteitsnet, warmtenet, het gebruik van waterstof en verschillende opslagsystemen. Deze partijen hebben een Energieplan gemaakt als tussenstap naar het technische ontwerp van de SEH.</p><p>TPN-West als geheel is één van de grootste binnenstedelijke watergebonden bedrijventerreinen van Nederland. De Binnenhaven maakt daar een belangrijk deel van uit als multimodaal overslagpunt en de daarbij horende watergebonden bedrijvigheid.</p><p>Netbeheerder: Liander</p><h2>Lessons learned</h2><p>Lees ook het <a href="https://www.smartenergyhubs.eu/news/waardecreatie-in-de-nieuwe-economie" target="_blank" rel="noopener noreferrer nofollow">artikel 'Waardecreatie in de nieuwe economie' </a>met <i>lessons learned.</i></p><h2>Stand van Zaken</h2><ul><li>4 april 2024: ondertekening intentieverklaring SEH Binnenhaven TPN-West.</li><li>2024/2025: technisch ontwerp SEH en voorbereiding groepscontract met netbeheerder.</li></ul><h2>Links naar publicaties over TPN-West&nbsp;</h2><ul><li>Artikel <a href="https://theeconomicboard.com/energy/krachten-bundelen-om-te-voorzien-in-toekomstige-energiebehoefte/#:~:text=23%20mei%202024-,De%20krachten%20bundelen%20om%20te%20voorzien%20in%20de%20toekomstige%20energiebehoefte,energienet%20het%20hoofd%20te%20bieden.">'De krachten bundelen om te voorzien in de toekomstige energiebehoefte' </a>| Bron: The Economic Board regio Arnhem-Nijmegen</li><li><a href="https://www.han.nl/nieuws/2024/05/nieuwe-technologie-als-cruciaal-ingredient-voor-de-energietransitie/">Podcast met SEH-regisseur Marieke Butterhof</a> | Bron: HAN</li></ul>